Hòa âm là gì? Tại sao người học nhạc cần hiểu rõ?

Hòa âm là gì? Đây là một khái niệm quen thuộc nhưng không phải ai cũng hiểu rõ trong lĩnh vực âm nhạc. Dù bạn là người mới học hay đã có kiến thức cơ bản, việc nắm vững hòa âm sẽ giúp cảm nhận và thể hiện âm nhạc một cách sâu sắc hơn. Bài viết dưới đây Vạn Phúc Music sẽ giúp bạn khám phá rõ hơn về hòa âm, vai trò và ứng dụng của nó trong thực tế.

Hòa âm là gì?

Hòa âm (Harmony) được hiểu là sự kết hợp đồng thời của hai hoặc nhiều nốt nhạc, tạo nên các hợp âm và sự chuyển tiếp mạch lạc giữa chúng. Phần hòa âm được xây dựng dựa trên những nốt trong giai điệu chính, giúp âm nhạc trở nên đầy đặn, sâu sắc và hoàn chỉnh hơn. Nói một cách dễ hiểu, hòa âm thường phản ánh và nâng đỡ chuyển động của giai điệu.

Khi một ca khúc vừa mới được sáng tác, nó thường chỉ bao gồm phần lời và giai điệu đơn thuần. Để bài hát đó trở thành phiên bản đầy đủ như khán giả vẫn thường nghe, cần đến công đoạn hòa âm và phối khí – tức là thêm vào các lớp âm thanh và sắp xếp các nhạc cụ phù hợp. Những yếu tố tạo nên không gian âm nhạc ngoài phần lời và giai điệu đều là kết quả của quá trình này.

Các yếu tố cấu thành hòa âm

Để hiểu rõ hơn hòa âm là gì, chúng ta cần nắm được những yếu tố cơ bản cấu thành nên nó. Mỗi yếu tố đều góp phần tạo nên chiều sâu và cảm xúc cho bản nhạc:

• Hợp âm: Hợp âm là nền tảng quan trọng nhất của hòa âm. Một hợp âm được tạo nên từ ba nốt nhạc trở lên vang lên cùng lúc. Các hợp âm khác nhau sẽ mang đến màu sắc và cảm xúc khác nhau cho bản nhạc.
• Tiến trình hợp âm: Tiến trình hợp âm là chuỗi các hợp âm được sắp xếp theo một trật tự nhất định. Đây là yếu tố quyết định dòng chảy và sự phát triển cảm xúc trong bản nhạc.
• Thang âm và âm giai: Thang âm và âm giai xác định tông của bản nhạc, giúp chọn ra các hợp âm phù hợp để xây dựng hòa âm. Hòa âm thường bám theo các quy tắc trong một thang âm nhất định (ví dụ: trưởng, thứ, ngũ cung…).
• Âm sắc và phối hợp nhạc cụ: Âm sắc của từng nhạc cụ ảnh hưởng lớn đến cảm giác mà hòa âm mang lại. Việc chọn và phối hợp các nhạc cụ hợp lý sẽ giúp hòa âm phong phú và có chiều sâu hơn.
• Sự căng và giãn: Một yếu tố quan trọng khác là sự chuyển động giữa căng thẳng và giải tỏa trong âm nhạc. Những hợp âm tạo cảm giác “căng” sẽ được giải quyết bằng những hợp âm “êm dịu” – tạo nên dòng chảy tự nhiên, hấp dẫn cho giai điệu.

Vai trò của hòa âm trong âm nhạc

Hòa âm giữ một vai trò quan trọng trong việc làm phong phú và hoàn thiện tác phẩm âm nhạc. Nếu giai điệu là “linh hồn” thì hòa âm chính là “bệ đỡ” giúp linh hồn ấy tỏa sáng. Dưới đây là những vai trò nổi bật của hòa âm:

• Làm dày và đầy đặn bản nhạc: Hòa âm bổ sung thêm lớp âm thanh nền, giúp bản nhạc không bị đơn điệu, từ đó tạo chiều sâu và sự phong phú cho tác phẩm.
• Tăng cảm xúc và màu sắc âm nhạc: Các hợp âm và tiến trình hợp âm khác nhau mang đến nhiều sắc thái cảm xúc – từ vui tươi, nhẹ nhàng đến buồn bã, kịch tính.
• Hỗ trợ và nâng đỡ giai điệu chính: Hòa âm phản ánh chuyển động của giai điệu, giúp nhấn mạnh những điểm quan trọng và tăng tính mạch lạc cho bài hát.
• Định hướng phong cách âm nhạc: Hòa âm cũng là yếu tố giúp xác định phong cách của bài hát – như pop, jazz, cổ điển hay R&B – thông qua cách sắp xếp và lựa chọn hợp âm.
• Tạo nên bản phối chuyên nghiệp: Nhờ hòa âm, một bản nhạc thô sơ chỉ gồm lời và giai điệu có thể trở thành một tác phẩm hoàn chỉnh, hấp dẫn và có chiều sâu như những gì người nghe thưởng thức.

Các loại hòa âm phổ biến

Trong âm nhạc, hòa âm có thể được phân loại dựa trên tính chất của hợp âm được sử dụng. Mỗi loại mang một màu sắc riêng, giúp người sáng tác truyền tải trọn vẹn cảm xúc và ý đồ nghệ thuật. Sau đây là một số loại hòa âm thường gặp:

Hòa âm trưởng 

Đây là loại hòa âm thường mang đến cảm giác vui vẻ, sáng sủa và đầy hy vọng. Nó được xây dựng từ các hợp âm trưởng – vốn là hợp âm có cấu trúc ổn định, hài hòa và dễ nghe.

Hòa âm thứ 

Trái ngược với hòa âm trưởng, hòa âm thứ mang sắc thái trầm buồn, sâu lắng và cảm xúc hơn. Các bài hát ballad hoặc những bản nhạc có chiều sâu tâm trạng thường sử dụng loại hòa âm này.

Hòa âm bảy 

Hòa âm bảy thêm một nốt thứ tư (nốt bảy) vào hợp âm cơ bản, tạo ra cảm giác phong phú và “mở” hơn. Đây là loại hòa âm phổ biến trong jazz, blues và cả nhạc pop hiện đại, giúp âm nhạc trở nên mềm mại và có chiều sâu.

Hòa âm giảm

Loại hòa âm này sử dụng các hợp âm giảm – tạo ra cảm giác căng thẳng, bí ẩn hoặc bất an. Nó thường được dùng để tạo điểm nhấn hoặc làm cầu nối giữa các đoạn nhạc.

Hòa âm tăng

Hòa âm tăng mang tính chất “không ổn định”, thường được dùng để gợi mở hoặc dẫn dắt sang một hợp âm khác. Chúng tạo cảm giác lạ tai và có phần “kịch tính”, thường xuất hiện trong nhạc cổ điển hoặc những bản nhạc giàu tính sáng tạo.

Hòa âm không diatonic 

Đây là loại hòa âm sử dụng các hợp âm nằm ngoài hệ thống âm giai chính. Nhờ đó, nó tạo ra cảm giác bất ngờ, mới mẻ và thú vị – thường thấy trong các tác phẩm thử nghiệm hoặc nhạc hiện đại.

Học hòa âm như thế nào?

Hòa âm là một lĩnh vực tương đối phức tạp trong âm nhạc bởi sự đa dạng về kiến thức và cách vận dụng. Để thực sự hiểu và ứng dụng hiệu quả, bạn cần dành thời gian nghiêm túc để học hỏi, rèn luyện và trải nghiệm thực tế.

Phần kiến thức phổ biến và dễ tiếp cận nhất khi bắt đầu học hòa âm chính là hợp âm. Với những người mới học nhạc cụ, đây thường là bước khởi đầu cơ bản. Bạn có thể làm quen bằng cách phân biệt các loại hợp âm như hợp âm trưởng, thứ, tăng, giảm… hoặc đơn giản là học cách áp dụng hợp âm đúng với từng tông giọng, biết đặt hợp âm phù hợp cho một bài hát.

Khi đã quen dần, bạn có thể đi sâu hơn vào cấu trúc tạo nên hợp âm, tìm hiểu về các thể đảo, hợp âm có biến âm và cách các hợp âm chuyển động trong một bài nhạc. Nhờ đó, bạn sẽ biết cách làm phong phú phần hòa âm bằng việc sử dụng nhiều loại hợp âm mang màu sắc và tính chất khác nhau.

Vì đặc thù của hòa âm là môn học yêu cầu tư duy âm nhạc và cảm nhận tinh tế, bạn không nên vội vàng. Việc học hòa âm cần có quá trình – từ kiến thức lý thuyết đến khả năng phân tích và thực hành. Tốt nhất, bạn nên kết hợp học hòa âm song song với việc chơi nhạc cụ để tiếp cận kiến thức một cách sinh động, trực quan và dễ hiểu hơn.

Hy vọng qua những chia sẻ trên của Vạn Phúc Music, bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về hòa âm là gì và tầm quan trọng của nó trong âm nhạc. Việc hiểu và ứng dụng hòa âm không chỉ giúp bạn cảm nhạc tốt hơn mà còn mở rộng khả năng sáng tạo trong quá trình học và chơi nhạc.