Ai phát minh ra đàn piano? Tìm hiểu nguồn gốc thú vị

Đàn piano là một trong những nhạc cụ kinh điển và được yêu thích nhất thế giới. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi ai phát minh ra đàn piano và câu chuyện đằng sau cây đàn này là gì? Hành trình ra đời của piano gắn liền với những bước tiến vượt bậc trong âm nhạc và kỹ thuật chế tác. Hãy cùng Vạn Phúc Music khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây!

Ai phát minh ra đàn piano?

Đàn piano, nhạc cụ phím quen thuộc với âm thanh phong phú và khả năng biểu cảm tuyệt vời, là một phát minh mang tính cách mạng trong lịch sử âm nhạc. Người được công nhận rộng rãi là người phát minh ra đàn piano chính là Bartolomeo Cristofori di Francesco (1655-1731), một nhà chế tạo nhạc cụ người Ý tài ba. Vào khoảng năm 1700 tại Florence, Ý, ông đã sáng tạo ra một nhạc cụ mới dựa trên cấu trúc của đàn harpsichord, nhưng thay vì cơ chế gảy dây, Cristofori đã sử dụng cơ chế búa gõ vào dây đàn khi phím được nhấn. Phát minh này cho phép người chơi điều khiển cường độ âm thanh, tạo ra những sắc thái biểu cảm “piano” (nhẹ) và “forte” (mạnh), từ đó nhạc cụ mới này được gọi là “clavicembalo col piano e forte”, sau này rút gọn thành “pianoforte” và cuối cùng là “piano”.

Mặc dù những cây đàn piano đầu tiên của Cristofori còn khá đơn giản so với những cây đàn hiện đại, nhưng nguyên lý hoạt động cơ bản của chúng – búa gõ vào dây đàn – vẫn được giữ nguyên cho đến ngày nay. Phát minh của Cristofori ban đầu không nhận được sự chú ý rộng rãi, và ông qua đời trong sự lặng lẽ. Tuy nhiên, theo thời gian, những ưu điểm vượt trội về khả năng biểu cảm của đàn piano đã dần được các nhà soạn nhạc và nghệ sĩ biểu diễn nhận ra. Nhờ sự ủng hộ của các nhạc sĩ lớn như Johann Sebastian Bach và sự phát triển không ngừng của các nhà chế tạo đàn khác, đàn piano đã khẳng định vị thế của mình và trở thành một trong những nhạc cụ quan trọng và phổ biến nhất trên thế giới.

Quá trình phát triển cây đàn piano từ khi ra đời đến nay

Lịch sử đàn piano là một hành trình dài đầy đổi mới, bắt nguồn từ những nhạc cụ phím dây cổ đại, rồi từng bước hoàn thiện để trở thành nhạc cụ tinh tế và phổ biến bậc nhất hiện nay. Quá trình phát triển này có thể chia thành các giai đoạn tiêu biểu như sau:

Giai đoạn tiền thân (trước thế kỷ 18)

Trước khi đàn piano ra đời, nhiều nhạc cụ phím dây đã xuất hiện và đóng vai trò nền tảng:

• Đàn Monochord: Một dây đơn căng trên hộp cộng hưởng, được xem là tổ tiên xa xưa nhất.
• Đàn Clavichord: Xuất hiện từ thế kỷ 14, cho âm thanh nhẹ nhàng, phù hợp để luyện tập và sáng tác.
• Đàn Harpsichord: Phát triển mạnh vào thế kỷ 15 với cơ chế gảy dây, âm thanh lớn hơn và phù hợp với biểu diễn.
• Đàn Dulcimer: Có từ thế kỷ 11, dây đàn được gõ bằng búa – nguyên lý này sau được áp dụng vào piano.

Sự ra đời của đàn piano (đầu thế kỷ 18)

Vào khoảng năm 1700, nghệ nhân Ý Bartolomeo Cristofori đã sáng tạo ra cây đàn piano đầu tiên bằng cách thay cơ chế gảy dây của harpsichord bằng búa gõ vào dây, cho phép người chơi điều chỉnh cường độ âm thanh.

Nhạc cụ này được gọi là “clavicembalo col piano e forte” – sau rút gọn thành pianoforte, rồi piano như ngày nay.

Giai đoạn hoàn thiện (thế kỷ 18 – 19)

Trong giai đoạn này, đàn piano được cải tiến mạnh mẽ cả về cơ học lẫn thiết kế:

• Cơ chế búa, bộ giảm âm và bộ thoát ngày càng tinh vi.
• Âm vực mở rộng, số lượng phím tăng để phục vụ sáng tác và biểu diễn.
• Ra đời nhiều dạng đàn như piano đứng (upright) và đại dương cầm (grand piano).
• Khung gỗ được thay bằng khung kim loại, giúp tăng độ bền và âm lượng.
• Nhiều nhà sản xuất nổi tiếng xuất hiện như Broadwood, Erard, Steinway & Sons, định hình chuẩn mực cho đàn piano hiện đại.

Giai đoạn hiện đại (thế kỷ 20 – nay)

Sự phát triển của công nghệ đã mang đến sự ra đời của đàn piano điện, nhỏ gọn, nhiều tính năng, phù hợp với người học và biểu diễn trong không gian hẹp.

Bên cạnh đó, đàn piano cơ vẫn tiếp tục được nâng cấp về chất liệu và kỹ thuật chế tác, giữ vững vị trí là biểu tượng âm nhạc trường tồn với thời gian.

Tầm ảnh hưởng của phát minh piano đối với âm nhạc thế giới

Phát minh ra đàn piano không chỉ đơn thuần là sự ra đời của một nhạc cụ mới, mà còn là một bước ngoặt quan trọng, tạo ra một làn sóng ảnh hưởng sâu rộng và lâu dài đối với âm nhạc thế giới. Những tác động to lớn của piano có thể được nhìn nhận qua nhiều khía cạnh khác nhau:

Mở rộng khả năng biểu đạt âm nhạc

Trước khi piano ra đời, các nhạc cụ phím phổ biến như harpsichord và clavichord có những hạn chế nhất định về khả năng thay đổi cường độ âm thanh. Harpsichord chỉ có thể tạo ra âm thanh với độ lớn tương đối đồng đều, trong khi clavichord có âm lượng nhỏ và ít phù hợp cho các buổi hòa nhạc lớn. 

Phát minh về cơ chế búa gõ của piano đã mang đến một cuộc cách mạng, cho phép người chơi kiểm soát sắc thái âm thanh một cách tinh tế, từ những nốt nhạc nhẹ nhàng, du dương đến những âm thanh mạnh mẽ, vang dội. Khả năng biểu đạt đa dạng này đã mở ra những chân trời mới cho các nhà soạn nhạc và nghệ sĩ biểu diễn, cho phép họ truyền tải cảm xúc và ý tưởng âm nhạc một cách phong phú, sâu sắc hơn.

Thay đổi phong cách sáng tác

Sự ra đời của piano đã trực tiếp tác động đến phong cách sáng tác của các nhà soạn nhạc. Với khả năng biểu đạt linh hoạt về cường độ và sắc thái, piano trở thành một công cụ lý tưởng để thể hiện những ý tưởng âm nhạc phức tạp và đầy màu sắc. 

Các nhà soạn nhạc thời kỳ Cổ điển, Lãng mạn và sau này đã khai thác triệt để tiềm năng của piano, tạo ra vô số tác phẩm độc tấu, hòa tấu và concerto kinh điển mà ngày nay vẫn được yêu thích và biểu diễn rộng rãi. Piano trở thành trung tâm của nhiều thể loại âm nhạc, từ sonata, nocturne, ballade đến concerto và symphony (với vai trò là nhạc cụ hòa âm và đệm).

Trở thành nhạc cụ trung tâm trong giáo dục và giải trí

Với âm thanh hấp dẫn, khả năng chơi đa dạng và tương đối dễ tiếp cận so với một số nhạc cụ phức tạp khác, piano nhanh chóng trở thành một nhạc cụ phổ biến trong giáo dục âm nhạc và giải trí gia đình. Việc học piano không chỉ giúp phát triển kỹ năng âm nhạc mà còn rèn luyện tư duy logic, sự kiên nhẫn và khả năng tập trung. Trong các gia đình trung lưu và thượng lưu, piano thường là một phần không thể thiếu, được sử dụng để giải trí, giao lưu văn hóa và thể hiện gu thẩm mỹ.

Ảnh hưởng đến sự phát triển của các thể loại âm nhạc khác

Piano không chỉ đóng vai trò trung tâm trong âm nhạc cổ điển mà còn có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nhiều thể loại âm nhạc khác. 

Trong nhạc jazz, piano là một nhạc cụ nền tảng, đảm nhiệm vai trò hòa âm, giai điệu và cả solo ngẫu hứng. Trong nhạc pop và rock, piano và keyboard điện tử (dựa trên nguyên lý hoạt động của piano) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra giai điệu, hòa âm và hiệu ứng âm thanh đặc biệt. Thậm chí trong âm nhạc điện tử hiện đại, tiếng piano vẫn thường được sử dụng như một yếu tố tạo điểm nhấn và mang lại cảm xúc.

Dân chủ hóa âm nhạc

So với các nhạc cụ phức tạp và đắt tiền khác, piano, đặc biệt là đàn piano đứng, trở nên tương đối dễ tiếp cận hơn đối với nhiều người. Điều này đã góp phần dân chủ hóa âm nhạc, cho phép nhiều người hơn có cơ hội học tập, chơi nhạc và thưởng thức âm nhạc tại nhà. Sự phổ biến của piano cũng dẫn đến sự ra đời của nhiều trường lớp dạy nhạc, sách giáo trình và các phương pháp học tập đa dạng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của phong trào âm nhạc quần chúng.

Một số sự thật thú vị về Bartolomeo Cristofori và cây đàn piano

Hành trình sáng tạo và những điều thú vị xung quanh cuộc đời Bartolomeo Cristofori cũng như “đứa con tinh thần” của ông chắc chắn sẽ khiến bạn bất ngờ và thêm trân trọng nhạc cụ này. Hãy cùng Vạn Phúc Music khám phá những sự thật độc đáo về người đã “phát minh ra đàn piano” và những câu chuyện thú vị đi kèm:

Cristofori – Người trông coi nhạc cụ hoàng gia

Trước khi trở thành nhà phát minh vĩ đại, Bartolomeo Cristofori đã có một vị trí khá quan trọng. Vào năm 1688, ông được Ferdinando de’ Medici, Đại Công tước xứ Tuscany, mời đến Florence để làm người trông coi bộ sưu tập nhạc cụ phong phú của gia đình Medici. Công việc này đã tạo điều kiện thuận lợi cho Cristofori tiếp xúc với nhiều loại nhạc cụ dây phím khác nhau, khơi gợi niềm đam mê và ý tưởng sáng tạo trong ông.

“Clavicembalo col piano e forte” – Tên gọi đầy đủ ban đầu

Khi Cristofori hoàn thành những chiếc đàn piano đầu tiên vào khoảng năm 1700, ông đã đặt cho chúng một cái tên khá dài dòng: “clavicembalo col piano e forte”, có nghĩa là “đàn phím có âm thanh nhẹ và mạnh”. Cái tên này đã mô tả chính xác khả năng đặc biệt của nhạc cụ mới, điều mà các đàn harpsichord thời bấy giờ không thể làm được. Theo thời gian, tên gọi này đã được rút gọn thành “pianoforte” và cuối cùng là “piano” như chúng ta biết ngày nay.

Số lượng đàn piano Cristofori còn sót lại cực kỳ hiếm

Mặc dù Cristofori đã dành nhiều năm để phát triển và chế tạo đàn piano, số lượng nhạc cụ do chính tay ông làm ra còn tồn tại đến ngày nay là vô cùng ít ỏi. Hiện tại, chỉ còn khoảng ba cây đàn piano của Cristofori được bảo quản tại các bảo tàng trên thế giới, bao gồm một cây đàn tại Musikinstrumenten-Museum của Đại học Leipzig (1726) và hai cây đàn grand piano (đàn đại dương cầm) tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở New York (1720) và Bảo tàng Nhạc cụ Rome (1722). Sự hiếm hoi này càng làm tăng thêm giá trị lịch sử và tầm quan trọng của những “báu vật” âm nhạc này.

Phát minh ban đầu không được đánh giá cao

Mặc dù mang tính đột phá, phát minh đàn piano của Cristofori ban đầu lại không nhận được sự chú ý và đánh giá cao từ giới âm nhạc đương thời. Có lẽ, sự thay đổi quá lớn so với những nhạc cụ quen thuộc đã khiến nhiều người hoài nghi về tiềm năng của nó. Phải mất một thời gian sau, khi các nhà soạn nhạc và nghệ sĩ biểu diễn nhận ra được khả năng biểu đạt phong phú của piano, nó mới dần khẳng định được vị thế của mình.

Bản vẽ và mô tả chi tiết giúp hậu thế hiểu rõ

Mặc dù số lượng đàn piano gốc còn lại rất ít, nhưng nhờ những bản vẽ kỹ thuật chi tiết và các mô tả tỉ mỉ về cơ chế hoạt động của đàn piano do Cristofori và những người đương thời ghi lại, các nhà nghiên cứu và chế tạo đàn sau này đã có thể hiểu rõ và tái tạo lại những chiếc đàn piano sơ khai. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc ghi chép và lưu giữ thông tin trong quá trình phát triển của khoa học và nghệ thuật.

Cơ chế “escapement” – Bước tiến quan trọng

Một trong những cải tiến quan trọng của Cristofori trong cơ chế đàn piano là phát minh ra bộ phận “escapement” (bộ thoát). Cơ chế này cho phép búa sau khi gõ vào dây đàn sẽ nhanh chóng rời khỏi dây, tránh làm cản trở sự rung động tự do của dây và tạo ra âm thanh rõ ràng, vang hơn. Bộ thoát vẫn là một phần không thể thiếu trong cơ chế hoạt động của đàn piano hiện đại.

Ảnh hưởng đến các nhà chế tạo đàn sau này

Mặc dù ban đầu không được công nhận rộng rãi, những ý tưởng và thiết kế của Cristofori đã có ảnh hưởng sâu sắc đến các nhà chế tạo đàn piano sau này, đặc biệt là ở Đức và Anh. Các nghệ nhân như Gottfried Silbermann đã tiếp tục phát triển và hoàn thiện cơ chế đàn piano dựa trên nền tảng mà Cristofori đã đặt ra, góp phần đưa đàn piano trở thành nhạc cụ thống trị trong âm nhạc phương Tây.

Vậy là chúng ta đã cùng nhau khám phá hành trình thú vị để trả lời câu hỏi “Ai phát minh ra đàn piano?”. Hy vọng bài viết đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích và khơi gợi thêm sự trân trọng đối với nhạc cụ tuyệt vời này. Đừng quên theo dõi Vạn Phúc Music để cập nhật những chia sẻ mới nhất về piano, mọi thắc mắc bạn vui lòng liên hệ với chúng tôi qua số Hotline: 03 8888 05 88!